|
De mythe, die Prometheus en Epimetheus verbindt, als tweelingbroers of zelfs als twee gedaanten van dezelfde god, loopt vooruit op een ontwikkeling in de moderne wetenschap die Cornelis aanduidt als de ontwikkeling van sturingskennis en van een nieuwe communicatieve stabiliteitslaag in de cultuur. Prometheus en Epimetheus samen kunnen worden gezien als de mythische voorlopers van de cybernetica en meer bepaald van de sociale cybernetica. Sociale cybernetica is een ontwikkeling in de wetenschap om sociale systemen op grond van negatieve sociale terugmelding bij te sturen.
De logica van Prometheus beeldt het denken uit van het patriarchale systeem, terwijl de logica van Epimetheus het matriarchale systeem uitbeeldt.
De betekenis van de naam Prometheus is: degene die vooruit ziet; en van Epimetheus: degene die achteraf inziet. Hun samenvoeging is het mythische voorspel van de moderne cybernetica omdat daarin wezenlijk twee denkrichtingen van de menselijke geest worden gecombineerd, naast vooruitdenken ook de verwerking van negatieve terugmelding.
Die combinatie zien we dus in de mythe al voorafgebeeld, want Prometheus is de mythische voorloper van het technologisch vooruitdenken en de wetenschappelijke voorspelling. Terwijl zijn tweelingbroer Epimetheus de negatieve terugmelding van de onbedoelde gevolgen in de cultuur brengt.
Als we filosoferen over de betekenis van de kruik van Pandora, dan komt het perspectief van de twee stabiliteitslagen in de cultuur in beeld, maar ook de wijze waarop ze onderling zijn verbonden. De gelijkenis met het verhaal van de zondeval
is opvallend. Het is een logische gelijkenis.
De fouten van het menselijke technische vernuft komen in het natuurlijk systeem aan het licht en worden daar als rampen ervaren. Pandora vertegenwoordigt de matriarchale orde en het natuurlijk systeem als stabiliteitslaag in de cultuur die onmisbaar is.
Zij is het logische model voor de wereld van liefde en afhankelijkheid, van de zorg en de waarden en van wat later wordt de verzorgingsstaat.
Lees het gehele kennisverhaal dat in de mythen over Prometheus en Epimetheus en over de kruik van Pandora tot uiting komt. Logica van het gevoel blz. 294-301.
1 In meer primitieve samenlevingen zijn het natuurlijk denksysteem en het sociale systeem vervlochten in een cultuur van mythen. In de westerse samenleving zijn deze twee lagen van stabiliteit gescheiden. Dit proces van scheiding van het natuurlijke en sociale systeem heeft zich in de 18e eeuw voltrokken met de cultuurwending die romantiek heet en waarvan Rousseau de grondlegger is.
Het logisch kenmerk van een mythe is, dat het probleem dat in de mythe wordt gesteld onbewust en onopgelost blijft. Ook al wordt de primitieve mens uit het natuurlijke systeem verstoten, hij blijft in het mythisch denken verdwaald.
|